Ben jij iemand die werkt rond stress, verzuim, burn-out, conflicten, welzijn(sbeleid), teamdynamieken enzovoort? Dan is dit boek voor jou! Geschreven door twee psychosociale preventieadviseurs zit het boordevol kaders, modellen, oefeningen, tips en handvaten om op een preventieve manier om te gaan met stress op individueel, team- én organisatieniveau. Bovendien is het nog eens heel leesbaar, vlot en met een kwinkslag geschreven. VOV las het boek erg graag en zette enkele inzichten en praktische tips op een rijtje in deze recensie.
Ben jij sterk als een eik of veerkrachtig zoals het riet? Met die vraag steken preventieadviseurs Daisy Buttiens en Kirsten O van wal in het boek Riet breekt niet. Eiken hebben vele kwaliteiten: het zijn standvastige, stevige bomen die met hun wortels diep in de grond verankerd zitten. Van een simpele storm is de eik niet snel onder de indruk. Die standvastigheid heeft echter ook een nadeel: de eik heeft weinig ruimte om mee te buigen wanneer de storm te hevig wordt. Of wanneer die langer aanhoudt. Daardoor loopt de eik het risico om doormidden te breken of om te waaien. In dat geval is het gedaan met de eikenboom.
Heeft er zo'n hevige storm gewoed, dan is de kans groot dat het landschap hierdoor getekend is. Opvallend: het riet houdt vaak wel stand. Net doordat het kan gaan liggen wanneer het waait, kan het riet weer recht veren wanneer de storm voorbij is. Het riet is ook niet alleen: het groeit in bosjes, waardoor de stengels samen de wind kunnen opvangen, samen kunnen meebuigen om nadien samen weer recht te komen. Dat is de kracht van het riet.
We zijn vandaag de dag echter allemaal overtuigd van de kracht van de eik. De boom blijft staan, geeft niet af, blijft doorgaan, ook wanneer het moeilijk wordt. In het boek Riet breekt niet pleiten Daisy en Kirsten echter voor een andere kijk op stress en een preventieve aanpak ervan op individueel, team- en organisatieniveau. Daartoe schetsen ze eerst een kader rond stress, waardoor je het mechanisme erachter en ook de werking van je eigen stresssysteem beter leert begrijpen. Verder geven ze tal van praktijkvoorbeelden, tips en oefeningen mee die van pas komen voor jou als individu, leidinggevende van een team of beleidsmaker binnen de ruimere organisatie.
VOV nam uit het boek alvast enkele waardevolle inzichten, quotes en oefeningen mee die we voor jou graag kort toelichten.
Stress vanuit je raam bekeken
We hebben het allemaal al wel eens gehoord: stress is iets positief. Het is een mechanisme dat ons als mensensoort staande heeft gehouden in levensbedreigende omstandigheden en dat ons nog steeds beschermt wanneer er gevaar dreigt. Het zorgt ervoor dat we snel kunnen schakelen op momenten waarop er geen tijd en energie te verliezen valt.
Auteurs Daisy en Kirsten belichten in het boek ook onze Window of Tolerance: de hoeveelheid stress die we als individu kunnen verdragen zonder dat het ons teveel wordt. Een strakke deadline hier, even uit je comfortzone daar, een nieuwe uitdaging op sportief of intellectueel gebied,... Het brengt een soort stress met zich mee die ons scherp en gemotiveerd houdt. Deze stress is draaglijk en er is tussendoor voldoende ruimte voor herstel.
Ervaar je echter heel veel stress of stress op lange termijn, dan wordt onze Window of Tolerance kleiner. We worden steeds prikkelbaarder, zijn sneller van ons stuk gebracht en worden een slechte versie van onszelf. Op die momenten neemt stress de overhand en gaan we in overlevingsmodus.
Aan de hand van talrijke tips en tricks leren Daisy en Kirsten ons in het boek hoe we hiermee om kunnen gaan, hoe we onze triggers en die van anderen leren kennen en hoe we ons 'raampje' weer kunnen vergroten.
Stress zit niet in je hoofd, maar in je lichaam
Deze quote deed ons even twee keer kijken, maar inderdaad: zoals de preventieadviseurs schrijven is onze stressrespons een oeroud mechanisme dat automatisch in werking treedt wanneer ons lijf gevaar detecteert. Of dat nu in de vorm van een aanvallende wolf of tierende baas komt. Daarom werken smoesjes zoals 'ik moet gewoon nog even doorbijten, straks zal het wel weer beteren', 'als binnenkort die nieuwe collega start, dan zal ik wat gas terugnemen' en 'ja, ik voel dat het even moeilijk gaat, maar mijn collega's lijken geen last te hebben van de werkdruk, dus waarom zou ik me laten kennen' niet om stress tegen te gaan of te verminderen.
Dan proberen we ons sterk te houden als een eik, terwijl ons lichaam juist vraagt om even te gaan liggen zoals het riet.
Naast de gekende methodes die vandaag de dag vaak gepredikt worden (zoals mediteren, aan yoga doen, ontspannings- en ademhalingsoefeningen doen), brengen Kirsten en Daisy ook in kaart wanneer je juist wél wat harder op het gaspedaal mag duwen om met stress en spanning om te gaan. Goed nieuws dus voor diegenen onder ons die juist zenuwachtig worden van al dat niets doen of mindfulness te fluffy vinden om te proberen.
Omgaan met stress binnen het team
We zien stress vaak als een individualistisch gegeven. Je moet er zelf maar mee zien om te gaan en de juiste keuzes kunnen maken om het te managen. Maar, stellen Kirsten en Daisy, stress bij medewerkers binnen een team kan ook andere oorzaken hebben.
Om die oorzaken te detecteren verwijzen ze onder meer naar het teamdoelmatigheidsmodel van Fry (SDRPI). Ook factoren zoals onduidelijkheid over verwachtingen, verschillende rollen, procedures etc kunnen immers een bepalende rol spelen in het stressniveau binnen een team. Ook een laptop die niet naar behoren werkt of een systeem dat steeds crasht kunnen bijdragen aan stress en/of conflicten binnen het team. In dat geval heeft het uiteraard geen zin om op persoonlijk niveau of met teamdynamieken te gaan werken, maar moeten er andere problemen aangepakt worden om stress te kunnen verminderen en vermijden.
Verder wordt er binnen een team vaak naar de leidinggevende gekeken om problemen op de werkvloer op te lossen en stress en welzijn te managen. De hoofdtaak van een leidinggevende is volgens de auteurs echter niet het spelen van hulpverlener, maar wel het opvolgen van functioneren. De manier waarop je deze taak aanpakt als leidinggevende, heeft echter wel een grote invloed op het stressverhaal van je medewerkers. Hiervoor verwijzen ze onder meer naar het job demands-resourcesmodel van Demerouti e.a. (2001).
Verder mag je als leidinggevende niet vergeten dat je zelf ook meedraait in de processen van een organisatie en dat teamdynamieken ook op jou effect hebben. Ook leidinggevenden zijn met andere woorden mensen die deel uitmaken van de groepsprocessen binnen een team en binnen een organisatie. Indien ze daardoor niet neutraal kunnen blijven of zelf gevolgen ondervinden van deze processen, dan raden de auteurs het aan om hulp in te roepen van een derde of externe partij.
Omgaan met stress op organisatieniveau
Tot slot bekijken de auteurs omgaan met stress op organisatieniveau. Uit de vele tips in dit hoofdstuk vonden we het interessant dat Daisy en Kirsten welzijn als voorwaarde van productiviteit bekijken, waarbij beide pijlers even belangrijk zijn. Je kan als organisatie in periodes van hoge werkdruk en stress in dat opzicht bijvoorbeeld inzetten op het inbouwen van extra buffers, zodat medewerkers de middelen hebben om hiermee om te gaan en zo productief kunnen blijven.
Verhoogt de werkdruk bijvoorbeeld rond de feestdagen of omdat er verandering doorgevoerd wordt binnen de organisatie, dan kan je hierop inspelen door meer rustmomenten en check-in momenten in te lassen, de mogelijkheid te bieden om samen te sporten of om trainingen rond time management of veerkracht te volgen. We noemen maar iets op.
Verder stellen Daisy en Kirsten duidelijkheid gelijk aan veiligheid. Zoals hierboven reeds aangehaald, kunnen ook onduidelijke processen en rolverdelingen etc een invloed hebben op stress, conflicten en welzijn. Daarom is niet alleen een duidelijk (welzijns)beleid heel waardevol, maar ook duidelijke en consistente communicatie naar alle medewerkers toe.
Wij geven het door!
Binnen team VOV geven we het boek alvast aan elkaar door, omdat we het zo waardevol vinden. Het is een aanrader voor iedereen die rond stress, verzuim, burn-out, conflicten, welzijn(sbeleid), teamdynamieken,... werkt of wil werken!
Riet Breekt Niet - Daisy Buttiens en Kirsten O