Het hoeft niet meer gezegd te worden dat de pandemie onze manier van werken en leven flink omgegooid heeft. Onderzoeker en professor aan de UGent Maarten Vansteenkiste deed onderzoek naar het werkplezier van de Belg post-pandemie en lichtte zijn bevindingen op 28 juni toe in de Elizabethzaal in Antwerpen, waar de Happiness@Work conferentie plaatsvond.
Al sinds het begin van de pandemie werkt Maarten Vansteenkiste mee aan een onderzoek naar de ‘motivatiebarometer’ op de Belgische werkvloer: een graadmeter van de motivatie en het welzijn van de Belgische werknemer. Een belangrijk onderdeel hiervan is het plezier waarmee werk uitgevoerd wordt.
Het is een target om mee te nemen in het HR-beleid volgens Vansteenkiste, aangezien het gelinkt wordt aan zingeving en vaak een reden van vertrek of uitval is op de werkvloer. Bovendien hangt werkplezier samen met jobtevredenheid én de vitaliteit van werknemers, ofwel de hoeveelheid energie waarover ze beschikken om hun job uit te voeren.
Het ABC van werkplezier
Maar hoe achterhaal je of je werknemers of collega’s werkplezier ervaren? Maarten Vansteenkiste onderscheidde een aantal indicatoren van werkplezier op verschillende niveaus:
- Emotionele indicatoren: het enthousiasme waarmee werk uitgevoerd wordt, zowel verbaal als non-verbaal;
- Gedragsmatige indicatoren: het hebben van een proactieve houding, het nemen van initiatief en de hoeveelheid tijd en moeite die in het werk gestoken worden;
- Cognitieve indicatoren: het beter verwerken van informatie, een grotere creativiteit en oplossingsgerichtheid;
- Sociale indicatoren: zoals open staan voor feedback.
Bovendien vond Maarten Vansteenkiste een aantal onderliggende processen die cruciaal zijn voor het ervaren van werkplezier. Het gaat om een set fundamentele psychologische behoeften die iedereen heeft, maar wel op verschillende manieren vervult afhankelijk van leeftijd, cultuur enzovoort. Vansteenkiste definieerde deze behoeften als een behoefte aan vitaminen ABC:
- Autonomie: onafhankelijk kunnen denken, handelen en voelen. Het ervaren van keuzemogelijkheid;
- Belonging: authentieke relaties hebben met anderen, voor anderen zorgen en zelf verzorgd worden;
- Competentie: vaardigheden kunnen ontwikkelen, doelen kunnen bereiken en een gevoel van succes en doeltreffendheid ervaren.
Werkplezier in België
In zijn onderzoek vond Vansteenkiste dat zowel arbeiders als bedienden én hoge profielen nood hebben aan al deze vitaminen om werkplezier te ervaren. In België is vooral de behoefte aan vitamine C (competentie) de meest bevredigde behoefte, vermoedelijk omdat we voornamelijk rekruteren op basis van vaardigheden. Vitamine A (autonomie) missen werknemers dan weer het meest in België.
Vansteekiste roept dus op om stelselmatige controles van deze basisbehoeftes uit te voeren, omdat het indicatoren zijn van welzijn en jobtevredenheid. Bovendien kan op basis hiervan een preventief (welzijns)beleid uitgestippeld worden. Het is alleen belangrijk om rekening te houden met de verschillende manieren waarop deze behoeftes vervuld (moeten) worden bij verschillende profielen. Vitamine A,B en C zijn dynamische processen: persoonsgebonden en context- en taakafhankelijk.
Werkplezier in een hybride werkcultuur
Tot slot deed Vansteenkiste onderzoek naar het werkplezier van de Belg in het tijdperk van hybride werken. Hij vond dat er geen verschil is in jobtevredenheid of werkbekwaamheid bij mensen die voltijds thuis vs. op kantoor werken. Het is vooral de manier waarop bedrijven en organisaties een hybride werkcultuur installeren die een invloed heeft op het werkplezier van werknemers.
Dit heeft voornamelijk te maken met leiderschapsvaardigheden en een motiverende dan wel demotiverende aanpak in het installeren van een hybride werkcultuur. Een motiverende aanpak is participatief, adaptief, begeleidend en verhelderend. Een demotiverende aanpak is afwachtend, verwaarlozend, dominerend en veeleisend.
Een demotiverende aanpak leidt tot een vermindering in vitaminen ABC en dus tot een afname in werkplezier, voornamelijk bij mensen die thuis werken. Het onderzoek van Vansteenkiste toonde aan dat werknemers in België het thuiswerkbeleid als voornamelijk demotiverend ervaren.
Er moet volgens Vansteekiste dus gewerkt worden naar een betere balans tussen autonomie, ondersteuning en structuur. Hierbij is het belangrijk om leiderschapsstijlen aan te passen aan de veranderende behoeften aan vitaminen ABC én om omstandigheden te creëren waarin aan deze behoeften voldaan kan worden.
Het werkplezier van de Belg post-pandemie