Hoe maximaliseer je leerinspanningen? Daarover sprak Bram Doolaege, oprichter van StreetwiZe én gastprofessor aan de VUB, tijdens de VOV-Pitstop van 9 november 2023. "Willen we de uitdagingen van de toekomst het hoofd kunnen bieden, dan beginnen we best met beter leren vandaag", stelde Bram. "En dat vereist meer dan een creatieve leervorm." De tips die hij tijdens de Pitstop meegaf, lees je hier.
Auteur: Bram Doolaege
Mijn voorliefde voor Rock ’n Roll steek ik niet onder stoelen of banken. Zo fleurt Lemmy’s[1] motto ‘When you think you’re too old to rock ‘n roll, you probably are’ mijn LinkedIn profiel op. Maar waar het gebruik van Heavy Metal als metafoor mijn studenten vrolijk maakt, zo triest wordt mijn omgeving wanneer ze worden blootgesteld aan mijn pogingen deze beeldspraak te overstijgen. Zo lukt het me na jaren nog steeds niet de virtuositeit die ik vertoon op de luchtgitaar om te zetten in enkele geslaagde deuntjes op een echte gitaar. Ondanks al die uren van meespelen met YouTube experts, het volgen van hippe tutorials, én het gebruik van een innovatieve app gelinkt blijft het resultaat bedroevend.
En zo blijf ik hangen in een metafoor. Mijn beperkte succes in het leren van gitaar vertaalt zich immers naadloos in het bedroevende resultaat van leerinspanningen. En dit geldt helaas zowel voor het klassieke onderwijs als voor opleidingen binnen organisaties. Zo wijst onderzoek uit dat ondanks alle nieuwe leermethodieken de leerachterstand binnen het klassieke onderwijs steeds verder oploopt.[2] Ook bedrijfsopleidingen, denken we maar aan de welig tierende Well-Being programma’s, lijden vaak tot beperkte resultaten. Oorzaken zijn legio en variëren van verkeerde verwachtingen, verschillende graden van ontvankelijkheid bij deelnemers tot het ontbreken van een fundamenteel ondersteunde structuur.[3]
Hieruit volgen twee vaststellingen. Vooreerst ligt het blijkbaar niet aan mij dat onze hond, en de dochters, weglopen van mijn pogingen om muzikaal relevant te worden. Anderzijds, en misschien relevanter, is de vraag hoe we lesmethodieken niet alleen hip maar ook effectiever kunnen maken.
De essentie van iets leren is immers om van een ongewenste toestand (geen gitaar kunnen spelen) naar een gewenste toestand kunnen evolueren (James Hetfield imiteren). Iets succesvol leren omvat in deze context verschillende componenten. Het vervat een stevige dosis kennis (cognitie), vereist wat aanmoediging (motivatie) en veronderstelt ook een praktische doorvertaling in de praktijk (handelen).[4] Teveel inspelen op één component, denken we maar aan competentiegericht onderwijs, volstaat niet.
Bij deze enkele bescheiden tips rond het maximaliseren van leerinspanningen.
Tip 1: Definieer, ‘wat bedoel je met gitaar spelen?’
Ik ken mensen die onder het woord ‘deadline’ een ‘suggestie’ verstaan. Anderen denken bij het dit woord aan een verplichting die bij niet navolging zal leiden tot kastijding en hoongelach. Zonder een duidelijke operationele definitie van het onderwerp is élk leerinitiatief gedoemd te mislukken. Het antwoord op de vraag ‘wat is leiderschap?’, wat is ‘projectmatig werken?’ of wat is ‘welzijn op het werk?’ zou door iedereen op dezelfde manier moeten worden ingevuld. Dat is zelden tot nooit het geval. Zonder een gedeelde operationele definitie, is elke invulling ervan gedoemd te mislukken. Maar de vertaling in meetbare indicatoren of gedrag (pinpoints) is even essentieel.[5] Zolang studenten, of medewerkers, niet weten wat je bedoelt kunnen ze het ‘hoe’ en het ‘waarom’ niet invullen. Maak wat impliciet is, dus eerst expliciet.
Een voorbeeld aan de Mobiele School: Wij werken op basis van het concept eigenwaarde, dit werd operationeel gemaakt aan de hand van de motivatoren van zelf-determinatie-theorie (ABC) en uitgewerkt in gedrag. Als een kind zélf aangeeft wat het wil leren dan is dit een uiting van Autonomie.
Tip 2: Activeer, ‘waarom wil je gitaar kunnen spelen?’
Wat kreeg je als antwoord op de vraag naar het belang om drie saaie jaren notenleer te volgen? Welnu, dat luidde steevast ‘omdat je later dan beter zal kunnen spelen’. Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar van de gedachte ‘later’ krijg ik het zelden warm. Mensen activeren om met iets aan de slag te gaan heeft weinig van doen met het maken van toekomstige beloftes. Mensen willen vandaag ofwel iets winnen ofwel verlies op korte termijn vermijden. De confrontatie met de korte termijn, bij voorkeur geïndividualiseerde, resultaten of vooruitgang is daarom veel sterker. Tracht als initiatiefnemer van een leertraject zoveel mogelijk de impact ervan te visualiseren en elke vooruitgang te bekrachtigen. Dat is essentieel om mensen in actie te krijgen én te houden.[6]
Een voorbeeld aan de Mobiele School: Onze Mobiele Scholen bevatten roterende schijven (rota-discs). Van zodra een kind een goed resultaat behaalt wordt het geconfronteerd met een lachend gezichtje.
Tip 3: Faciliteer, ‘hoe gaan we beter gitaar spelen?’
Net zoals je geen gitaar kan leren spelen door erover te praten, zo kan je niets leren door er alleen met gelijkgestemden gedachten over te filosoferen. Helaas zien we dat in de praktijk anders, we willen leren beter samenwerken door er nog een vergadering aan te besteden. Wanneer er dan ook nog een werkgroep wordt opgericht is de wanhoop nabij. Anderzijds is gitaar leren spelen door het gewoon te doen ook geen aanrader. Kom maar eens naar mijn pogingen luisteren en overtuig uzelf. Leren vereist de combinatie tussen het duidelijk stellen van leerdoelen, het verwerven van de kennis die hiervoor nodig is én een gerichte onderdompeling in uitdagende ervaringen. Nadien gestructureerd bespreken van wat het resultaat was (feedback), wat het zou kunnen zijn (feedforward), het stellen van verbeteracties zijn hierbij allemaal even belangrijk. Denk daar dus even over na voor je die VR bril opzet.[7]
Een voorbeeld aan de Mobiele School: Wij werken aan de school met verschillende methodieken en formats (spel-denken-uitwisseling-reflectie) zodat we op verschillende manieren een kind ondersteunen.
Conclusie
We laten ons bij leertrajecten teveel leiden door hypes, door wat hip is. Maar iets leren veronderstelt meer dan een creatieve leervorm. Cognitieve uitdaging, initiatieven rond vooruitgang of het gestructureerd aanpassen zijn maar drie vereisten waarover we het hadden. Willen we de uitdagingen van de toekomst het hoofd kunnen bieden, dan beginnen we best met beter leren vandaag. En bij deze, ik verkoop mijn gitaar. Bieden mag.
Nederige groet, Bram
[1] Zanger van Motörhead, één van mijn favoriete bands, aan wie mijn bruine labrador zijn naam dankt.
[2] Lees hierover meer in het boek: Mijn kind, slim kind. Waarom lezen en tellen de wereld zal redden van Wouter Duyck.
[3] Lees o.m. Spence, G. B. (2015). Workplace wellbeing programs: if you build it they may NOT come...because it's not what they really need!. International Journal of Wellbeing, 5 (2), 109-124.
[4] Lees o.m. Rosemary McEachan, Natalie Taylor, Reema Harrison, Rebecca Lawton, Peter Gardner, Mark Conner, Meta-Analysis of the Reasoned Action Approach (RAA) to Understanding Health Behaviors, Annals of Behavioral Medicine, Volume 50, Issue 4, August 2016, Pages 592–612
[5] Kubina, Richard & Halkowski, Madeline & Yurich, Kirsten & Ghorm, Kimberly & Healy, Nora. (2022). Comparing the Detection Accuracy of Operational Definitions and Pinpoints. Journal of Behavioral Education..
[6] Harris, L. R., Adie, L., & Wyatt-Smith, C. (2022). Learning Progression–Based Assessments: A Systematic Review of Student and Teacher Uses. Review of Educational Research, 92(6), 996-1040.
[7] Tycho T. De Back, Angelica M. Tinga & Max M. Louwerse (2023) Learning in immersed collaborative virtual environments: design and implementation, Interactive Learning Environments, 31:8, 5364-5382
Over Motörhead, gitaar spelen en tips voor meer leerimpact! - Pitstop verslag