Leermateriaal digitaal toegankelijk maken voor een kleine groep werknemers met specifieke behoeften, is dat de moeite waard? Daarover sprak Camille Persyn, leerexperte bij Cevora, tijdens de VOV-Pitstop van november 2023. Ze pleitte voor een andere denkwijze: alles dat we creëren zou tout court voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Dat illustreerde ze aan de hand van een inspirerend verhaal en enkele praktische tips voor L&D-professionals.
Op een koude decemberdag sneeuwden de trappen van een school helemaal onder. 7 leerlingen stonden onderaan de trap te wachten tot ze naar binnen konden. Een van hen zat in een rolstoel. In allerijl kwam de conciërge opdraven, die verwoed sneeuw begon te ruimen. Nadat hij de trap sneeuwvrij had gemaakt, begon hij aan de oprijlaan voor de rolstoelgebruiker.
Het kind in de rolstoel vroeg aan de conciërge waarom hij nu pas aan de oprijlaan begon. "Door eerst de trappen sneeuwrij te maken, konden de meeste leerlingen al naar binnen", luidde het antwoord.
"Maar", stelde het kind, "Als je begonnen was met de oprijlaan kon iedereen daarlangs naar boven en hadden we minder lang moeten wachten."
Dat is de boodschap die Camille bracht op 9 november in het Provinciehuis te Antwerpen. Leermateriaal digitaal toegankelijk maken, is dat het waard? Volgens de leerexpert bij Cevora is het een must, want in principe wil dat gewoon zeggen dat iederéén er zonder slag of stoot mee aan de slag kan.
Meer nog: het gaat niet om een nichepubliek waar je aan tegemoet moet komen bij het ontwikkelen van (leer)materiaal, stelde ze. Volgens onderzoek heeft 16% tot 24% van de werkende Belgische bevolking een handicap. Wanneer het op onzichtbare beperkingen of aandoeningen aan komt, gaat het zelfs om 80% volgens het onderzoek van S. Miller (2022) dat Camille aanhaalde tijdens haar presentatie.
Digitale toegankelijkheid: hoe begin je eraan?
Om te beginnen moet je heel duidelijk weten voor wie je materiaal toegankelijk wil maken. Het medische model van een handicap kennen we vaak wel. Maar het is ook een sociaal model, stelde Persyn. In dat opzicht is een handicap een conflict tussen iemands functionele mogelijkheden en de wereld die we daarrond gebouwd hebben.
Bij Cevora hanteren ze hun eigen formule om te bepalen wat een handicap is, want het gaat uiteraard erg breed. Vermogen (functionele capaciteit) + Belemmering (gecreëerd door product) = Handicap (conflict tussen vermogen en belemmering).
Verder is het belangrijk om te bepalen welk materiaal je toegankelijk wil maken. Er is namelijk erg veel digitale inhoud waarmee je aan de slag kan gaan: websites, sociale media, documenten, presentaties, multimedia enzovoort. Bij Cevora kozen ze ervoor om zich in eerste instantie te focussen op het digitale leermateriaal, dat ze toegankelijk wilden maken voor 50-plussers en mensen met een handicap.
Verder benadrukte Camille de toegankelijkheidscheck niet op het einde van de rit te doen, maar ermee aan de slag te gaan tijdens de ontwikkeling van digitale e-learnings. De kost om je product digitaal toegankelijk te maken wanneer het af is, ligt immers veel hoger dan wanneer je hier van bij het begin rekening mee houdt.
Digitale toegankelijkheid: wat is het?
Er bestaan juridische en wettelijke verplichtingen rond digitale toegankelijkheid van webcontent. Verder bestaan er ook de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). Deze richtlijnen voor toegankelijkheid van digitale content werden ontwikkeld samen met experts van over de hele wereld en zijn gestoeld op 4 principes.
- Waarneembaar: iedereen moet informatie en inhoud kunnen waarnemen, op meer dan een manier.
- Bedienbaar: gebruikers moeten digitale diensten en informatie makkelijk kunnen bedienen en er hun weg in vinden.
- Begrijpelijk: het is voor gebruikers eenvoudig om hun weg te vinden en hun doel te bereiken.
- Robuust: de inhoud moet altijd juist weergegeven worden en alle gebruikers moeten kunnen doen wat er mogelijk is. Daarvoor moet de ontwikkelaar de juiste code gebruiken.
Digitale toegankelijkheid in de praktijk
Om deze vier principes in de praktijk om te zetten, gaf Camille alvast enkele simpele zaken mee waar ze bij Cevora momenteel op focussen:
- Voorzie ondertiteling bij video's: je kan bij het ondertitelen van videocontent kiezen tussen open en gesloten ondertiteling. Open ondertiteling wordt op de video gebrand en kan je niet uit zetten. Bij gesloten ondertiteling heb je de keuze om deze aan te zetten of niet bij het afspelen van de video. Enkele tools die je hiervoor kan gebruiken zijn ElevenLabs of Transcript.
- Vermijd het automatisch afspelen van en flikkereffecten in video's: voor mensen met neurodivergentie zoals adhd werkt dit erg stresserend en afleidend.
- Let op met kleurgebruik: werk niet enkel met rood voor fout en groen voor juist. Mensen met kleurenblindheid kunnen hier immers geen of moeilijk onderscheid in maken. Voeg er in plaats daarvan telkens iets aan toe, zoals een onderstrepingsteken (fout) of een asterisk (juist*).
- Voeg telkens alt-tekst toe aan afbeeldingen: deze tekst wordt voorgelezen aan mensen die een schermlezer gebruiken, omdat ze bijvoorbeeld dyslexie hebben.
- Zet in op toetsenbordtoegankelijkheid: door er bijvoorbeeld voor te zorgen dat je website of leermateriaal ook met de tab-toets te navigeren is in plaats van enkel met de muis, help je mensen met mobiliteits- of behendigheidsbeperkingen.
Zo zijn er nog tal van zaken waar je op kan inzetten bij het ontwikkelen van je (leer)materiaal. Meer voorbeelden vind je terug op de website van Inter, het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid.
Verder gaf Camille nog enkele tips mee. Susi Miller van ElaHub deelt bijvoorbeeld veel interessante content rond toegankelijkheid van leermateriaal en ook Articulate heeft een Accessible E-Learning Checklist. Verder zijn er ook toegankelijkheidsexperten die je kunnen helpen bij het ontwikkelen van toegankelijk leermateriaal en bestaat er veel hulptechnologie waarop je kan terugvallen.
Tot slot werkt Cevora momenteel naar een toegankelijkheidsverklaring toe, die ze aan het begin van elke training willen toevoegen. Hierin staat op welke manier de training (al) toegankelijk is. Zo weet iedereen meteen of ze de training kunnen volgen of niet.
Digitale toegankelijkheid van leermateriaal: hoe pak je het aan? - Pitstop verslag