Het AI-succesverhaal van VDAB: in gesprek met Karolien Scheerlinck

Twee award-winning AI-gestuurde apps. Terwijl velen onder ons (de medewerkers van VOV inclusief) nog leken zijn wanneer het op Artificiële Intelligentie en z’n mogelijkheden aan komt, wordt VDAB nu al in z’n werking ondersteund door AI-gestuurde oplossingen. En met succes. Daarom gingen we in gesprek met Karolien Scheerlinck, verantwoordelijke van VDAB’s AI Center of Excellence. Welke AI-gestuurde oplossingen werkten Karolien en haar team uit? Waarom? En hoe houden ze deze operationeel, rekening houdend met de (ver)strenge(nde) (ethische) voorwaarden waaraan AI moet voldoen?

Karolien Scheerlinck, een bio-ingenieur die later doctoreerde in machine learning, kwam 7 jaar geleden terecht in het innovatielab van VDAB. Wat toen nog een klein team was van drie, met focus op innovatie en experimenten, is nu helemaal uitgegroeid tot een AI Center of Excellence. Karolien zelf schopte het tot verantwoordelijke van het huidige team, dat nu 32 knappe koppen telt.

Waar zij zich momenteel mee bezig houden? Het gebruik van data en Artificiële Intelligentie om de kerntaken van VDAB te ondersteunen. Dat doen ze zo goed, dat ze begin september gevraagd werden om erover te spreken op de conferentie van FARI in Brussel. Bij VOV werden we geprikkeld om door te vragen tot in de details. Welke AI-gestuurde oplossingen werkten Karolien en haar team uit? Waarom? En hoe houden ze deze operationeel, rekening houdend met de (ver)strenge(nde) (ethische) voorwaarden waaraan AI moet voldoen?

Karolien: “Mijn team ontwikkelt applicaties om de kerntaken van VDAB te ondersteunen. Daartoe behoren het ondersteunen van werkgevers bij het invullen van vacatures, het ondersteunen van zowel werkgevers als burgers in het kader van opleidingen én het ondersteunen van burgers in het kader van hun loopbaan. Sinds 2020 behoren trouwens niet alleen werkgevers en werkzoekenden tot het cliënteel van VDAB, maar kreeg de organisatie de opdracht om alle burgers te ondersteunen in de optimalisatie van hun loopbaan. Dat betekende dat ons aantal klanten groeide van ongeveer 200.000 tot vier miljoen. Om hen te kunnen ondersteunen met hetzelfde aantal medewerkers hebben we heel sterk moeten inzetten op digitalisering en het ontwikkelen van digitale tools op basis van innovatie en zaken zoals AI.”

Er werd binnen het innovatieteam van VDAB voor Artificiële Intelligentie gekozen omdat de ondersteuning die nodig was, z’n fundament vond in menselijk redeneren. Bovendien kan je mensen alleen verder helpen in hun loopbaan door op een gepersonaliseerde manier te werk te gaan, stelt Karolien tijdens ons gesprek. En dat is net waar AI heel sterk in is. De apps die door haar en haar team ontwikkeld worden, geven zowel burgers als werkgevers dan ook gepersonaliseerde inzichten voor het vinden van een baan, het invullen van een vacature of het volgen van relevante opleidingen.

Karolien: “We wilden ook processen optimaliseren. Wanneer werkzoekenden geholpen moeten worden, trachten we bijvoorbeeld in te schatten hoe groot hun afstand tot de arbeidsmarkt is op basis van hun werkervaring, competenties enzovoort. Wie een grote afstand heeft, wordt eerst gecontacteerd door VDAB om zo snel mogelijk te helpen. Uiteindelijk wordt iedereen gecontacteerd, dus het is niet zo dat het systeem beslist wie wel en niet uitgenodigd wordt. Er wordt enkel geprioriteerd op basis van de kans op een job."

Data

Daarvoor moet AI natuurlijk beroep doen op een bepaalde dataset. De data die door VDAB gebruikt worden, zijn ingegeven door burgers en werkgevers zelf wanneer ze een profiel aanmaken op de website of gebruikmaken van de applicaties.

Karolien: “We hebben ook een aantal oriëntatietools ontwikkeld die gebruik maken van vacaturedata en de competenties van werkzoekenden. Hiermee willen we inschatten wat de competentiekloof is van mensen tot de beroepen op de arbeidsmarkt. Voor elk beroep wordt er gekeken welke vacatures er bestaan en welke competenties hiervoor gevraagd worden. Zo wordt er een competentieset opgesteld per beroep en wordt er gekeken welke competenties werkzoekenden wel en niet hebben. Op basis hiervan geven we ook gepersonaliseerde suggesties tot opleidingen. Ook hier kiezen burgers zelf welke data ze ingeven en kunnen ze die aanpassen wanneer ze willen.”

Zo’n 80% van de gebruikers geven aan dat ze tevreden zijn over deze oriëntatietool - Jobbereik. De technologie die voor de app gebruikt wordt, won een paar jaar geleden ook een IT-award. Hoewel VDAB sterk inzet op een digital first strategie, wordt er ook heel duidelijk gecommuniceerd dat er indien nodig nog steeds consulenten klaar staan om mensen verder te helpen, benadrukt Karolien. Het menselijk aspect werd dus niet helemaal uit hun werking gehaald.

Implementatie

De uitrol van dergelijke applicaties op basis van AI verloopt, net zoals de introductie van andere tools en technologieën, niet altijd even vlot. Ook bij VDAB ondervonden ze enkele hindernissen op dit vlak.

Karolien: “In het begin verliep dit inderdaad heel moeizaam, vooral omdat we heel erg op ons eigen eiland bleven werken. We kregen heel veel vrijheid om te innoveren en te experimenteren. Dit is goed om innovatie in een stroomversnelling te brengen. Maar het risico bestaat dat het raakvlak met de organisatie verloren gaat. Op een bepaald moment hebben we dus de business bij ons project betrokken. Om dat raakvlak te creëren. Bovendien kan je aan zo’n applicaties blijven werken: het kan altijd beter.”

Daarom werkt het AI Center of Excellence van VDAB nu volgens een aantal principes, vastgelegd in vier fases: experiment, explore, exploit en execute.

Karolien: “Wanneer er ons een business uitdaging aangereikt wordt, starten we een experiment op waarbij we van bij het begin de business betrekken. Dit experiment willen we beperken in de tijd: na maximaal drie maanden evalueren we of er muziek in zit of niet. Als dit zo is en de business is akkoord, gaan we over naar de explore-fase. Hierin ontwikkelen we een prototype om te testen. Is de test oké, gaat de applicatie in productie - de exploit-fase. In de laatste fase, execute, gaat het vooral om onderhoud, hertrainen, up and running houden,… Op deze manier kunnen we zo snel mogelijk een minimum viable product beschikbaar stellen, dat we altijd kunnen verbeteren op basis van de feedback van gebruikers.”

Ethische Raad

Wie bezig is met data en AI, ontkomt niet aan de grote ethische vragen die daarbij gesteld horen te worden. Om verantwoord ethische beslissingen te nemen, richtte VDAB een ethische raad op met interne en externe experten, die vier keer per jaar bij elkaar komt om hierin te adviseren. Ze doen biasanalyses en hakken ethische knopen door. Bovendien staan ze, als onafhankelijk adviesorgaan, het team van Karolien bij wanneer het op de uitrol van de AI Act aankomt.

Karolien: “Omdat we Artificiële Intelligentie inzetten binnen de publieke dienstverlening, wordt dit beschouwd als een hoog risico in de AI Act. Iedereen heeft immers het recht op dezelfde dienstverlening. AI-modellen maken echter gebruik van data en in die data kan een bias zitten, wat ervoor zorgt dat de output van een AI-model ook een bias kan bevatten. Stel dat ons model - compleet hypothetisch - aan vrouwen vaker parttime jobs toont dan aan mannen, omdat uit de data blijkt dat vrouwen vaker deeltijds werken dan mannen, worden werkzoekende vrouwen misschien door deze suggesties gestuurd. Op die manier kan AI een impact hebben op een deel van de bevolking."

Aangezien VDAB een publieke organisatie is en bovendien een voorbeeld wil zijn voor andere organisaties, beschouwen ze wat ze ontwikkelen zelf al heel snel als ‘hoog risico’.

Karolien: “Better safe than sorry. We zorgen er liever voor dat we tegemoet komen aan de vereisten die gesteld worden, dan dat we achteraf in de problemen komen. Dit heeft een sterk vertragende factor, maar werkt zeker niet limiterend. Ons eindproduct kan er alleen maar beter door worden."

Zit je zelf met AI-gerelateerde vraagstukken of projecten? Karolien gaf mee dat je altijd bij haar mag aankloppen om eens te sparren of om advies te vragen.