Het recht op deconnectie, een vergeten paragraaf in de Arbeidsdeal?

Vooral de regelgeving omtrent het opleidingsplan en opleidingsrecht veroorzaakte een schokgolf in de L&D-wereld. Maar er staat nog een belangrijke paragraaf in de Arbeidsdeal van oktober 2022 waar L&D’ers en HR-professionals een invloed op kunnen hebben: het recht op deconnectie. VOV ging op zoek naar actiepunten waarmee we een steentje kunnen bijdragen aan het deconnectiebeleid in de organisatie. 

Tegen 2023 moeten bedrijven met meer dan 20 werknemers akkoorden sluiten over het recht op deconnectie (door middel van een CAO of een wijziging van het arbeidsreglement). 

Deze akkoorden moeten de nadere regels vastleggen van het recht op deconnectie in hoofde van de werknemer en het invoeren door de onderneming van mechanismen voor de regulering van het gebruik van digitale hulpmiddelen.

Dit staat te lezen in de Arbeidsdeal van oktober 2022. Hoewel momenteel enkel bedrijven en organisaties met meer dan 20 werknemers aan deze regelgeving moeten voldoen, hebben we uiteraard allemaal (wel eens) nood aan deconnecteren van het werk. En dat gaat niet voor iedereen even gemakkelijk. Of op dezelfde manier.

Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat meer dan zes op de tien (64 %) Belgen op dit moment moeite heeft om te deconnecteren van het werk. Eén op zes hiervan vergeet z’n werk zelfs nooit. 46% van de Vlamingen maakt verder wekelijks overuren.

Ook recent onderzoek van Antwerp Management School bevestigt dat werk steeds meer onder de huid kruipt. Zo blijkt bijvoorbeeld dat slechts 4 op de 10 werknemers de werkdruk redelijk vindt. Zowel werknemers als werkgevers geven in het onderzoek aan dat ze een stijgende werkdruk ervaren. Opvallend: meer dan de helft van de bevraagde werkgevers (56%) geeft aan ’s nachts wakker te liggen van de hoge werkdruk voor hun werknemers. Bovendien staat werkdruk volgens het onderzoek met stip op 1 wanneer gevraagd wordt naar mogelijke redenen die aan de basis liggen van stressgerelateerd ziekteverzuim. Dit voor zowel werknemers (91%) als werkgevers (82%).

Deconnecteren, het werk even helemaal loslaten, blijkt dus zowel voor werknemers als werkgevers moeilijker dan ooit. De gebruikelijke digitale detox, waarbij communicatiekanalen en laptop- en telefoonschermen bijvoorbeeld uitgeschakeld worden na de werktijd, is in dit licht ook een weinig effectieve maatregel. VOV volgde het webinar Unplug to re-connect, gegeven door neurowetenschapper Katelijn Nijsmans, om het fenomeen van dichtbij te bekijken. En naar actiegerichte oplossingen te zoeken.

Verschillende behoeften aan deco​nnectie

Volgens de Boundary Theory trekt niet iedereen de werk-privé grens op dezelfde manier, stelde Katelijn in het webinar. We bevinden ons echter op een continuüm van langs de ene kant ‘seperators’ en langs de andere kant ‘integrators’.

Seperators hebben graag duidelijk afgebakende werktijden om werk en privé gescheiden te houden. Zij zullen niet gemakkelijk tijdens de werkuren even naar de supermarkt gaan, bijvoorbeeld. En vinden het ook moeilijk om na de vastgelegde werkuren nog beschikbaar te zijn. Voor hen zijn de gebruikelijke deconnectietechnieken (het blokkeren van kanalen etc.) een goede maatregel om hun werk-privé balans te bewaken.

Integrators, langs de andere kant, houden van een flexibele werk-privé inrichting. Zij springen graag in de loop van de dag even weg, om bijvoorbeeld de kinderen van school op te halen, om na de werkuren die tijd weer in te halen. Integrators deconnecteren zo doorheen de dag vaker. Voor hen werkt de digitale detox na het werk dus niet.

Zoals eerder vermeld is dit geen zwart-wit gegeven en is iedereen hier anders in. Het is dus een goed idee om het hier met je team over te hebben om er dan afspraken rond te maken.

Verschillende vormen van deconnectie

Net zoals de behoefte aan deconnectie voor iedereen anders is, verschilt ook de vorm van deconnectie naargelang het soort stress dat men ervaart. Er zijn volgens Katelijn drie vormen van deconnectie, waarop je als leidinggevende, L&D’er of HR-professional een invloed kan hebben.

1. Digitaal deconnecteren; deze vorm van deconnectie kennen we allemaal. Het gaat om de telefoon uitzetten na het werk, single tasken, onbelangrijke of storende notificaties uitschakelen of muten en regelmatig pauzes nemen. Belangrijker nog dan wanneer en hoe vaak je pauze neemt, is wat je doet tijdens je pauze, stelt Katelijn. Werk je een hele dag achter je laptop, ga dan niet op je telefoon scrollen tijdens je pauze. Ben je een hele dag gefocust bezig, ga dan niet even de krant lezen. Sta je de hele dag in contact met anderen, ga dan niet met je collega’s aan het koffieapparaat hangen. Maar probeer net het tegenovergestelde te doen tijdens je pauze van het werk.
   
   
2. Psychologisch deconnecteren; deze vorm van deconnecteren is nodig wanneer we na de uren in ons hoofd met werk bezig blijven. We kunnen onze telefoon of onze laptop wel uitschakelen, maar er in gedachten toch nog mee doorgaan. In dit geval is psychologische deconnectie nodig, die volgens neurologisch onderzoek bestaat uit rust én engagement. Mediteren en aan yoga doen zijn dus goede oplossingen. Maar ook tijd nemen voor je hobbies (engagement) is een belangrijke factor voor het herstel van je hersenen na een lange werkdag. Belangrijk hierbij is dat je je helemaal kan smijten en focussen op je hobby. En zo het werk dus even helemaal vergeet en loslaat.
   
   
3. Emotioneel deconnecteren; deze vorm van deconnectie is nodig wanneer de piekergedachten langer blijven hangen en we bijvoorbeeld problemen of gebeurtenissen van op het werk maar blijven herkauwen. Wanneer dit gebeurt, raadt Katelijn het aan om jezelf naar een andere ruimte te bewegen, ook al lig je in bed. Zo breng je je brein in een andere context, wat helpt om de gedachtemolen te doorbreken. Verder helpt het om de volgende drie vragen te stellen: ben ik aan het herkauwen of ben ik een probleem aan het oplossen? Deze vraag maakt je bewust van je gedachteproces. Een probleem oplossen is goed, herkauwen dan weer niet. Wil ik hier nu aandacht aan besteden? Zo niet, kan je een moment inplannen waarop je je helemaal mag overgeven aan je intrusieve gedachten. Tegen dat het moment aanbreekt, is het echter vaak niet meer nodig of ben je vergeten waarover je ook weer aan het piekeren was. Wil ik het bespreken? Deze vraag is vooral belangrijk wanneer het om grote, zware piekergedachten gaat. Erover praten met een vertrouwenspersoon, leidinggevende, naaste of psychologisch dienstverlener is in dat geval altijd een goede optie.
   
   

Als leidinggevende, L&D’er of HR-professional kan je je medewerkers bevragen over het soort deconnectie waar ze behoefte aan hebben of het soort stress dat ze ervaren. Op basis daarvan kan je dan een aantal webinars of opleidingen rond het onderwerp inplannen of ze verder begeleiden in wat ze nodig hebben.